KONUŞMA ve YAZI ADABINA DAİR FELSEFİ BİR DENEME

KONUŞMA ve YAZI ADABINA DAİR FELSEFİ BİR DENEME

Yıllardır ilgilendiğim konulardan biri de görgü kurallarıdır. Bu konuda gerek bizde gerek başka ülkelerde imkanım dahilinde araştırmalar yapmaktayım. Elde ettiğim kitap ve makalelerin önemli bir kısmını da okumuşumdur. Bu bilgi birikimime dayanarak konuşma ve yazma adabı hakkında genç arkadaşlara haddim olmayarak bazı tavsiyelerde bulunmak istiyorum.

Hangi konuda olursa olsun görgü kurallarının temeli şehadet kelimesini unutmamaktır. Nasıl ki bir insan İslam dinine yeni girerken, ya da hakkında bir şüphe uyanınca onu ortadan kaldırmak için, şehadet kelimesini söyleyince kurtuluşa ermiş olursa ve bütün sorunlar çözülürse, görgü kurallarında da durum böyledir.

Özellikle konuşurken ve yazarken söylenecek ve uygulanacak şehadet kelimesi, bir şahsa, ülkeye, dine, mezhebe, topluma, topluluğa, partiye, tarikata, cemaata, gruba, kuruma veya kuruluşa karşı mensubiyetinizi ispat etmektir. Bunu söyler ve yazarsanız, bütün kapılar açılır, hayatta başarılı olmanız ve başınızın hiçbir zaman belaya girmemesi mutlaktır. Böyle bir şehadet kelimesi getirmekle, etrafınızda yanlış anlamak için dolaşan, yahut ülkenin veya dünyanın herhangi bir yerinde sözlerinizi saptırmaya hazır iyi niyetli veya habis niyetli kişilerin emellerinin önüne de set çekmiş olursunuz.

Bazı örnekler verirsem, konunun zihninize daha iyi yerleşeceğini sanıyorum:

1-Bir hocanıza, büyüğünüze veya parti liderine bir şey arzetmek istiyorsanız; ilk cümlelerinizde; kendisinin ilme ve insanlığa ne kadar büyük hizmetler ettiğini, kendisi olmasa rü’yet-i hilal tartışmalarının bile yapılamaz hale geleceğini, hatta hilalin adının astronomi biliminden kaldırılacağını söyledikten ve nihayet kendisini ananızdan, babanızdan, sevgilinizden ve hatta Hz.Muhammed’den bile çok sevdiğinizi itiraf ettikten sonra, ‘Affınıza sığınarak bir maruzatım vardı..’ deyiniz. Muhatabınızın her şeyi kabul etmeye hazır hale geldiğini ve Türk hamamında dellakın güçlü ellerinin altında ohlayıp puflayan kişinin durumuna döndüğünü göreceksiniz. Sonrasında ne deseniz fark etmez. Ankara’nın adının Everest Tepesi olarak değiştirilmesini, ya da Türkiye’nin Amerika kıtasından bile daha büyük toprağa sahip olduğunun bütün televizyonlarda duyurulmasını isteseniz bile kabul edecektir;

2-Bir öğrencinin, arkadaşın ya da tanıdığınız birinin bir hatasını kendisine söyleyecek olduğunuzu farz edelim. Bu durumda ilk cümleleriniz; insanoğlunun öğrenci olarak yaratıldığını, her insanın birbirine muhtaç olduğunu, herkesin hataları bulunabileceğini, önemli olanın intihar etmek ya da sürekli kitap okumak gibi büyük hatalar yapmamak olduğunu, kendisini düşünmeden nefes bile alamadığınızı, bu dünyaya yeniden gelseydiniz kendisi ile kardeş olmayı ne kadar çok istediğinizi söyledikten sonra, durumu kendisine yine uygun bir dille arz edersiniz. Neden şimdiye kadar bu hatamı bana söylemedin diye sizi suçlayacak kadar kendinden geçecektir.

3-İslam, ilahiyat, fıkıh, hadis, tefsir ya da İslam tarihi gibi alanlarda konuşma yapacağınızı ya da bir görüşünüzü açıklayacağınızı düşünelim. İlk cümlelerinizde; Allah’a ne kadar derin bir imanla bağlı olduğunuzu, Hz.Muhammed’in adını duyunca hangi halde olursanız olun gözlerinizden yaşlar boşandığını, sahabenin ne büyük insanlar olduklarını, geçmişte yaşamış büyük İslam alimlerinin hepsinin her gün rüyalarınıza girdiğini, bu büyük alimler için canınızı bile vermeye hazır olduğunuzu, fıkıh ve tefsir gibi ilimler olmasıydı güneşin kendi etrafında dönemeyeceğini ve nihayet ileride yaşayacak din alimlerine ve eserlerine de sonsuz saygı ve sevgi beslediğinizi ifade ediniz.

Bundan sonra ne söyleseniz gider..

Söz gelimi yüz cilt fıkıh kitabı yazsanız ama hak ve adalet hakkında iki cümle bilmeseniz, ya da uyduruk şeyler söyleseniz, binlerce hadis arasından en ilginç olanını hiçbir yönteme uymadan seçip ona göre fetva verseniz ve bir ayetten sığırların gelecekte niçin üç ayaklı olacaklarını istintac etseniz fark etmez.

4-İslam felsefesi hakkında bir fikriniz var diyelim. İlk cümlelerde; şu anki İslam felsefecilerinin yanında Aristo ve İbn Sina’nın adını bile anmanın abes olduğunu, İslam felsefesinde her derde ve soruna çare bulunduğunu, İbn Sina’dan bir satır metin okumanın kabir ve cehennem azabından koruyacağını, İslam tarihinde on bin İbn Sina, beş bin Farabi ve iki yüz elli bin Razi bulunduğunu, şu anda Türkiye’de hemen akla gelebilecek en az bin İslam filozofu denilmeye layık kişi bulunduğunu ama kader utansın bunların kadrinin kıymetinin bilinmediğini, mevcut filozoflarımızın yazdıklarını öğrenmeleri için Batı ve Doğu’ya karşı büyük bir askeri sefer başlatıp herkese Türkçe öğretmek gerektiğini ifade ediniz.

Bundan sonra görün bakalım no’lacak?.

Zerre kadar sorunla karşılaşırsanız, Süleyman Demirel’in bu ülkede cumhurbaşkanlığı yapmadığına yemin edebilirim..

5-Bir cemaat veya tarikat hakkında bir şey konuşacağınızı veya yazacağınızı farzedelim. Şehadet kabilinden konuşmanızın başında; din ile cemaat ve tarikatın aynı şey olduğunu, onlar olmasaydı buzulların yeryüzünü kaplayacaklarını, kendilerine mensup olanların bu toplumun omurgasını teşkil ettiğini, bütün tanıdığınız cemaat ve tarikat mensuplarının ‘Haza İnsan ve Müslüman’ denilmeye layık kişiler olduklarını ve nihayet en önemlisi dedenizin dedesinin halasının oğlunun eniştesinin de aynı cemaat veya tarikata mensubiyetiyle iftihar ettiğinizi mutlaka vurgulu bir şekilde dile getiriniz. Sonrasında da yine de dikkatli olunuz. Her cümlenizde araya küçük mensubiyet ifadeleri de sıkıştırmayı unutmayınız. Bu alanlar çok hassastır. Dinden çıksanız, yeniden geri dönebilirsiniz. Ama bir cemaattan veya tarikata yan bakmak bile adamı mahv eder.

6-Devletimizin resmi siyaseti, milliyetçilik, Türkler, Kürtler veya ülkemizin herhangi bir bölgesi ya da tarihimizle ilgili bir konuda bir konuşma yapacak veya yazacak olsanız ilk cümlelerde şunlar olabilir: Ülkeme ve devletime sonsuz bağlıyım, kesseler benden kopan parçalarla ülkemi, devletimi, milliyetçiliği, Türkleri veya Kürtleri ya da ilgili şehri yine savunur, yine severim. Benim elimde yüz bin asırdır Türk olduğumu gösteren aile şecerem var. Kürtlerin koyunları bile başka ülkelerdeki insanların en iyilerinden milyon kez daha iyidir. Hepimiz insanız ve bu ülkenin çocuklarıyız. Bizim atalardan bin kişi Çanakkale’de, on bin kişi de Rus işgali sırasında Kürt kardeşlerimizi savunurken öldü.

Bu gibi şehadet cümlelerinden sonra, ‘Ama maalesef, bu gece bizim mahallede sular kesik’, ‘Diyarbakır’da tek tük de olsa, bin asırda bir de görülse haşhaş veya kenevir görünme ihtimali yüksek gibi görünüyor’ ve ‘Bu sene Karadeniz’de hamsi hasadı az’ gibi tüyleri diken diken edecek ve hiç kimsenin farkına varmadığı tekliflerinizi ve insanın kanını donduran eleştirilerinizi bile yiğitçe dile getirebilirsiniz.

7-Bir liberal, solcu, sağcı, Batıcı, sosyal demokrat, yahut Batıdan başka deve bilmeyen biriyle konuştuğunuzu düşünelim. İlk cümleler şöyle olabilir: To be or not to be.

İnsanlık tarihinin en büyük medeniyeti Batıda ortaya çıkmıştır. Batı medeniyeti olmasaydı, insanlar sabanla toprak sürmeyi bile hala keşfetmemiş olurlardı. İslam medeniyeti batı medeniyetinden beş bin yıl sonra ortaya çıkmıştır. Adem babamız ve Havva anamız Milano, Paris, Londra ve Bonn şehirleri arasında bir yerde ilk defa birbirleriyle tanışmışlardır. Batı felsefesi, düşüncesi ve bilimi bilmeden su bile içilmez. En az bir Batı dili bilmeyen hayvanla insan arası bir varlıktır. Liberalizm, demokrasi, sosyalizm, faşizm, pozitivizm, Freaudculuk ve Darwinizm Hz.Musa’dan yirmi bin yıl önce bile vardı.

Bu cümlelerden sonra, bazı Batılı düşünürlerin saçlarının neden erken döküldüğünü, Batı ülkelerinde karı-koca arasında zaman zaman kavga olup olmadığını ve Mehdi ve Mesih’in ilk ineceği yerin niçin İskandinav ülkeleri olduğunu sorabilirsiniz. Herhangi bir sorun teşkil etmez, makbule geçer..

İnşallah bu öğütlerimle birçok sorunu aşacaksınız. Eskisinden çok daha fazla mutlu olacaksınız. Yine de sorun çıkarsa bana bir ileti yazınız, çaresine bakarız..

Başarılar, sizi seviyorum.

Harun Anay/Ağustos 2013-08-30

---