İsmail Fennî ve LÜGATÇE-i FELSEFE
Çağdaş Türk düşüncesinin yüzakı şahsiyetlerinden biri olan İsmail Fenni
Ertuğrul (ölümü: 1946), meslek hayatının büyük bir kısmını MUHASEBE MEMURU
OLARAK geçirmiştir. Üniversite veya medresede öğretim faaliyetinde bulunmamasına
rağmen, FELSEFE’ye özel ilgi duyarak bu alanda çok önemli eserler telif
etmiştir. Özellikle Maddiyyûn Mezhebinin İzmihlâli (İstanbul-1928) ve hakkında
kısaca bilgi vermek istediğimiz felsefe sözlüğü ile, meslekten felsefecilerin
bazılarından çok daha fazla düşünce hayatımıza katkıda bulunmuştur.
İsmail Fenni Ertuğrul’un, felsefeyle ilgili en önemli eseri, FRANSIZCA’dan
TÜRKCE’ye LUGATÇE-i FELSEFE (:Fransızca-Türkçe Küçük Felsefe Sözlüğü) adını
taşımaktadır (İstanbul-1341/1925 miladi, Matbaa-i Âmire, 936, VIII
(Doğru-Yanlış Cetveli) s.). Sözlüğün ana metni 762 sayfa olup geriye kalan
kısmı ek olarak kaleme alınmıştır (:Zeyl-i Lügatçe-i Felsefe).
Her ne kadar, yazar eserine ‘KÜÇÜK (:LUGATÇE)’ sıfatını layık görmüş ise
de sayfa sayısını dikkate aldığımızda BÜYÜK bir felsefe sözlüğüdür. Esere böyle
bir sıfat vermesinin sebebi, 1925’e kadar Türkçe’de bundan daha büyük felsefe
sözlüklerinin basılmış veya telif edilmiş olması değil, muhtemelen, yazarın
Batı dillerindeki bazı geniş hacimli sözlükleri göz önünde bulundurmasından ve
üzerinde çalıştığı konunun genişliğinden dolayıdır.
İsmail Fenni’nin felsefe sözlüğü adından da anlaşılacağı üzere Türkçe’den
Fransızca’ya değil, tersine, Fransızca’dan Türkçe’ye dizilmiştir. Bunun en
önemli sebebi ise, Türkçe felsefe kavramlarının yerleşmemesi ve yazarın bu
sözlüğü hazırlarken -başka kitap ve sözlüklerin yanı sıra- Fransız felsefeci
Andre Lalande’ın sözlüğünden istifade etmesidir.
İsmail Fenni, sözlüğe yazdığı Önsöz (:Mukaddime)’de; felsefenin önemi,
müslümanlar için ifade ettiği anlam ve felsefenin müslümanlar nazarındaki
durumu gibi konulara temas ettikten sonra, eseri hazırlarken başvurduğu
kaynaklar hakkında da bilgi vermektedir. Yine Önsöz’den öğrendiğimize göre
yazar, bu sözlükte felsefeyle ilgili olabileceğini düşündüğü tıp, sosyal
bilimler ve iktisad ile ilgili kavramlara yer vermiştir.
Lugatçe-i Felsefe, esas itibariyle bir kavram sözlüğü olmakla birlikte bazı
filozof isimlerinin de madde başı olarak alındığı görülmektedir. Yine, her ne
kadar İslam düşüncesi ve felsefesiyle ilgili kavramlara yer verilmekte ise de,
gerek kavramların seçiminde gerekse içeriklerinde büyük ölçüde Batı düşüncesi
ve felsefesinin esas alındığı anlaşılmaktadır.
Son olarak, tespit edebildiğimiz kadarıyla, Lügatçe-i Felsefe’nin tamamlanmış
ilk büyük Türkçe felsefe sözlüğü olduğunu da ifade etmek isteriz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.